Październik jest miesiącem, w którym od wielu lat Europejskie oraz Polskie Towarzystwo Dysleksji zaprasza do udziału w akcji społecznej, której celem jest przypomnienie, że w każdej klasie są uczniowie o specyficznych trudnościach w nauce. Tegoroczne obchody Europejskiego Tygodnia Świadomości Dysleksji odbywają się w dniach od 04 do 10 października 2021r, pod hasłem: „Jesteśmy różni – jesteśmy razem”. Niepowodzenia szkolne mogą pojawiać się na różnym etapie nauki szkolnej, przyczyny są bardzo różnorodne, zazwyczaj są wielorakie i złożone. Jedną z przyczyn niepowodzeń szkolnych są specyficzne trudności w uczeniu się. Jest to termin odnoszący się do zaburzonego funkcjonowania dziecka w szkole. Specyficzne trudności w uczeniu się mogą dotyczyć różnych dziedzin i umiejętności szkolnych lub tylko pewnych ich zakresów, mogą występować pojedynczo lub mieć złożony charakter.

Do najbardziej znanych należą:

-Specyficzne trudności w nauce czytania i pisania, spowodowane zaburzeniami procesów percepcyjno – motorycznych, przy prawidłowym rozwoju intelektualnym i właściwej stymulacji środowiskowej- dysleksja rozwojowa.

-Specyficzne trudności w nauce czytania – dysleksja.

Dziecko podczas czytania między innymi myli podobnie wyglądające litery (p, b, d), przestawia głoski, pomija sylaby, czyta początek wyrazu, opuszcza końcówki i resztę zgaduje, tempo czytania zazwyczaj jest bardzo wolne. Podczas głośnego czytania brak płynności, biegłości, brak rozumienia czytanych treści.

-Specyficzne trudności w osiągnięciu poprawnego poziomu pisma – dysgrafia.

Pismo dziecka z zdiagnozowaną dysgrafią jest niekształtne, nieproporcjonalne, niejednolicie położone w stosunku do liniatury, niespójne są elementy liter, zdarza się zagubienie liniatury.

Dysgrafia utrzymuje się zazwyczaj długo i nie ustępuje. Uczeń, który jest dotknięty tą dysfunkcją pisze zazwyczaj wolniej niż rówieśnicy. Z dysgrafią związane jest często zbyt duże napięcie mięśni dłoni i palców osoby piszącej, co sprawia szybsze męczenie się ręki. W czasie pisania ważny jest również prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego.

-Specyficzne trudności w pisaniu mimo znajomości zasad pisowni, interpunkcji i podstaw gramatyki – dysortografia.

Charakterystyczne są błędy literowe, zniekształcenia struktury głoskowo-literowej wyrazów, mogą być pominięte detale graficzne i znaki interpunkcyjne. Osoby które mają trudności z opanowaniem umiejętności ortograficznego pisania zazwyczaj potrafią teoretycznie przedstawić podstawowe zasady pisowni, jednak nie potrafią wykorzystać ich w praktyce. Charakterystyczną cechą jest również nieumiejętność rozróżnienia słowa zapisanego poprawnie od napisanego źle.

-Specyficzne trudności w nabywaniu umiejętności matematycznych – dyskalkulia.

Dziecko z diagnozą dyskalkulii wykazuje osłabione możliwości zdobywania umiejętności matematycznych. Ujawnia kłopoty w rozumieniu prostych zasad liczenia, posługiwania się liczbami i intuicyjnej ocenie matematycznej, np. grupowanie przedmiotów wg różnych cech.

Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu po raz pierwszy opisane zostały ponad sto lat temu w Anglii przez okulistę W. Pringle Morgana, który określił je mianem: „wrodzona ślepota słowna”. Przyglądając się biografiom znanych osób ( Hans Christian Andersen, Agata Christie, Albert Einstein, Winston Churchill, Thomas Edison ) mających specyficzne trudności w nauce, zauważyć można, że osiągnęli oni życiowy sukces, mimo dysleksji. Determinacja, wytrwałość, kreatywność, – to właśnie cechy, które sprawiają, że dysleksja często zamiast przeszkodą, może stać się prawdziwym darem. W literaturze europejskiej podaje się, że dzieci mające specyficzne trudności stanowią 10-15% uczniów, w tym 4% to przypadki bardzo nasilonych trudności (wg międzynarodowych klasyfikacji chorób ICD-10, DSM-IV), które można byłoby określić nazwą głębokiej dysleksji. Badania w Polsce określają odsetek dysleksji na 9-10% (Bogdanowicz, Jaklewicz 1968-1982).

Omawiane trudności w nauce mogą dotyczyć różnych dziedzin, wpływają na niepowodzenia we wszystkich przedmiotach nauczania, nie tylko języka polskiego i matematyki, ale również plastyki, muzyki, wychowania fizycznego, geografii, geometrii, chemii, biologii, historii oraz w uczeniu się języków obcych. Istnieje wiele hipotez na temat przyczyn dysleksji, jednak etiologia nie jest do końca znana. Przypuszcza się, że w/w problemy spowodowane są:

– uwarunkowaniami genetycznymi

– zaburzeniami hormonalnymi w okresie prenatalnym

– opóźnionym procesem dojrzewania centralnego układu nerwowego

– mikrouszkodzeniami tkanki mózgowej w trakcie porodu lub w okresie okołoporodowym.

Wystąpienie dysleksji rozwojowej poprzedzają objawy dysharmonijnego rozwoju w młodszym wieku dziecka, mówimy wtedy o ryzyku dysleksji. Wczesna specjalistyczna diagnoza, która jest warunkiem skutecznej pomocy dziecku, musi być poprzedzona wnikliwą obserwacją. Każdy rodzic i nauczyciel powinien zauważyć charakterystyczne objawy ryzyka dysleksji.

W okresie przedszkolnym i na początku nauki szkolnej można zaobserwować kilka następujących symptomów:

• trudność w zapinaniu ubrania, sznurowania butów itp.,

• trudność ze stosowaniem zaimków: w środku – na zewnątrz, przed – za, itp.,

• trudność z zapamiętywaniem i wypełnianiem więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie,

• opóźnienie rozwoju mowy: trudności z wypowiadaniem się, wadliwa wymowa, częste przestawianie głosek i sylab,

• trudności z przypominaniem sobie nazw przedmiotów,

• mylenie nazw kierunków: prawa – lewa,

• trudności w nauce pisania: zwierciadlane odwracanie liter, deformowanie kształtu liter,

• trudności z zapamiętaniem materiału występującego w formie serii, sekwencji: np.: dni tygodnia, nazwy miesięcy, litery alfabetu,

• trudności w pamiętaniu aktualnej daty (jaki jest dziś dzień), daty swoich urodzin, imienin i określenia czasu,

• słabe postępy w uczeniu się czytania zarówno metodą fonetyczną, jak i globalną (rozpoznawanie napisów),

• szybka męczliwość, uwarunkowana koniecznością włożenia większego wysiłku i koncentracji uwagi w zadaniach typu szkolnego.

Wczesna interwencja i pomoc dzieciom mającym problemy w nauce może zmniejszyć skutki zaburzeń. Trzeba stworzyć dziecku odpowiednie warunki do przezwyciężania trudności. Każde dziecko z ryzyka dysleksji powinno jak najwcześniej wyrównać opóźnienia rozwojowe, najlepiej przed rozpoczęciem nauki szkolnej. W przypadku braku pomocy już na początku kariery szkolnej dziecko doświadcza niepowodzeń, które są często przyczyną niekorzystnych zmian w sytuacji dziecka. Dziecko z trudnościami nie odnosi sukcesów w nauce, często poddawane jest krytyce. Z uwagi na to, samoocena i poczucie własnej wartości jest zaniżone.

Główną rolę w udzielaniu pomocy dziecku z trudnościami w nauce czytania i pisania, szczególnie w młodszych klasach ma nauczyciel. Ma on możliwość zaobserwowania trudności, jakie pojawiają się u dziecka. Nauczyciel, który pracuje z dzieckiem mającym specyficzne trudności w nauce powinien ściśle współpracować, z rodzicami, którzy według wskazówek mogą aktywnie włączyć się w pomoc swojemu dziecku. Dzieci u których występują zaburzenia systemu percepcyjno- motorycznego powinny zostać włączone w systematyczne zajęcia korekcyjno- kompensacyjne dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Celem tych zajęć jest usprawnianie zaburzonych lub opóźnionych funkcji percepcyjno- motorycznych.

Jeżeli wyżej wymienione objawy się utrzymują lub nasilają, wskazane jest badanie diagnostyczne w poradni psychologiczno- pedagogicznej.

Więcej informacji na stronie Polskiego Towarzystwa Dysleksji https://www.ptd.edu.pl

W zakładce dla rodzica i ucznia można pobrać:

    –Tygodniowe ćwiczenia poprawnej pisowni – samodzielna praca starszych uczniów

    – Wspomnienia ucznia z dysleksją

    – Dekalog rodziców dzieci dyslektycznych

    – Katalog rodzicielskich zachowań

    – „Dyktando w 10 punktach” -czyli jak pracować z dzieckiem?

    – Wspomnienia matki dziecka dyslektycznego

    – Jestem rodzicem dziecka z dysleksją

    – Materiały dla rodziców przyszłych pierwszoklasistów

Przygotowanie

Lucyna Bąk

Pedagog-terapeuta, PPPP Nakło/Notecią